Maaşın asgari ücretten gösterilmesi haklı fesih nedenidir. İşçi iş akdini haklı nedenle fesih edip kıdem tazminatına hak kazanır. Ülkemizde sigortalılık zorunlu olmasına rağmen, ya sigortasız çalıştırıyorlar ya da çoğu durumda asgari ücretten daha düşük bir tutarda sigorta göstererek haksız kazanç elde ediyorlar. Maaşın geri kalanı çoğu durumda elden teslim edilir. Sigortanız maaşınıza da bağlı olabilir.

SİGORTAM ASGARİ ÜCRETTEN YATIYOR NE YAPMALIYIM?

Aldığı ücret asgari ücretten fazla olmasına rağmen SGK kayıtlarında sigorta primleri asgari ücret üzerinden yatırılan işçi SGK’ya işvereni şikayet ederek işyerinde denetim yapılmasını isteyebilir. İşçinin maaşının asgari ücret üstünde olmasına rağmen sigortası asgari ücretten yatırılıyorsa bu durum işçiye iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı verir. Diğer bir deyişle sigortası asgari ücretten yatırılan işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek hak ettiği alacakları ve tazminatları talep edebilir. Ücreti düşük gösterilen işçi iş sözleşmesini feshedebilir yani istifa edebilir.

İşçi, elden verilen maaşı ispat ederek işçilik alacakları ve tazminatlarının gerçek ücreti üzerinden hesaplanmasını isteyebilir. İşçi elden aldığı parayı ispatladıktan sonra kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti gibi hak ve alacaklarının gerçek ücreti üzerinden hesaplanmasını isteyebilir.

Sigorta primlerinin eksik yatırılması işçiye istifa etme hakkı verir. Sigorta primi eksik yatırılan işçi iş sözleşmesini feshederek hak ettiği tüm tazminatlarını alabilir. İş sözleşmesini haklı nedenle fesheden işçi kıdem tazminatı, ücret alacağı, yıllık izin ücret alacağı, fazla çalışma ücret alacağı, ulusal bayram genel tatil ücret alacağı, hafta tatili alacağı, agi tazminatlarını alabilir.

İŞÇİNİN MAAŞIN ASGARİ ÜCRET GÖSTERİLMESİ / SİGORTASININ EKSİK YATIRILMASI

Öncelikle sigortanız düşük ücretle ödenirse yani maaş bordronuz aldığınız maaştan düşükse işçilerin uğrayabileceği zararlardan bahsetmek gerekir. Maaşın düşük olduğu gösterilirse, emekli aylığınız buna göre hesaplandığından daha düşük bir emekli maaşı alırsınız. Ayrıca tazminatınız ile işten ayrılmak isterseniz kıdem ve ihbar tazminatınız daha düşük olacaktır. Ayrıca, işsizseniz daha düşük bir işsizlik parası veya hastalanırsanız daha düşük bir rapor parası alırsınız.

Sigortanız aldığınız maaştan daha az ödeniyorsa buna hileli maaş denir. Ayrıca aldığım maaştan sigortam ödeme yapmıyor diyorsanız, öncelikle noter kanalıyla işverene haber vererek eksik primlerinizin ödenmesini talep edebilirsiniz. Uyarıdan sonra aynı uygulama devam ederse Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) şikâyette bulunma hakkınız vardır. Bu konuda ALO 170’i arayarak konuyla ilgili yardım talebinde bulunabilirsiniz. Haklı fesih sebeplerinden biri olduğu için istifa etme hakkınız vardır. İstifa durumunda hem tazminatınızı hem de eksik primlerinizi dava yoluyla kazanabilirsiniz.

Düşük ücretlerin SGK’ya bildirilmesi hem çalışanlara hem de SGK’ya zarar verir. Ülkemizde çalışanların yaklaşık %75’inin maaşları asgari ücretin üzerinde gösterilmektedir. Bu da bu sorunun ne kadar büyük bir sorun olduğunu bir kez daha gösteriyor. Bu gibi durumlarda işverenler için ciddi cezalar söz konusudur. Dolayısıyla bu kişileri şikâyet ederek bu tür uygulamaların önüne geçebiliriz.

İşverenler, eksik ödenen ücret için vergi, üçlü ceza ve gecikme faizi ödemek zorundadır. Bunun yanı sıra sigorta primi de cezalı olarak talep edilmektedir. Ayrıca bu durum yanıltıcı belge düzenlemesi yani kaçakçılık olarak değerlendirilerek 3 yıla kadar hapis cezasına çarptırılabilir. Gördüğünüz gibi, eksik sigorta göstermenin cezası oldukça yüksektir. Bu nedenle çoğu işveren yasaları görmezden gelerek bu yola başvurmaktadır. Bu tip işletme sahiplerini şikâyet etmeliyiz. Bu şikâyetlerinizi ALO 170 veya CİMER Şikayet Hattı üzerinden yapabilirsiniz. Sigorta priminin eksik yatması gibi sigorta hukuku hakkında daha detaylı bilgi almak için iş hukuku avukatı olarak büromuz personelinden destek alabilirsiniz.

SİGORTANIN DÜŞÜK GÖSTERİLMESİ NEDENİYLE TAZMİNAT

İşçi açısından sigortanın düşük gösterilmesi veya sigorta priminin asgari ücret üzerinden yatırılması nedeniyle kıdem tazminatı alınabilir. Bunun için işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmesi gerekir.  İş Kanunu’na göre iş akdinin haklı nedenle feshi durumunda kıdem tazminatı işverenden talep edilebilmektedir.

SİGORTANIN DÜŞÜK GÖSTERİLMESİ

Sigorta primi düşük gösterilen işçi her ne kadar çalıştığı dönemde bunun zararını göremeyebilse de ileriki dönemde işten çıkarılma ya da emeklilik gibi bir durum ile karşılaştığında sigortanın düşük olmasının zararlarını maddi ve manevi olarak net bir şekilde anlayacaktır. Sigortası asgari ücretten yatırılan bir işçi, ,işten çıkarıldığında düşük kıdem tazminatı alacağı gibi emekli olduğunda da düşük emekli maaşı alacaktır. İş Kanunu işverenin sigorta yükümlülüğünü eksiksiz bir şekilde yerine getirmesini zorunlu kılmıştır. İşveren, çalışanın maaşını düşük gösterme gibi bir davranış içerisinde ise çalışan bu durumu öne sürerek iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. İş akdinin haklı nedenle feshi durumunda işçi fazla mesai, yıllık ücretli izin, kıdem tazminatı gibi birikmiş haklarını işverenden talep edebilmektedir.

SİGORTASI DÜŞÜK GÖSTERİLEN İŞÇİ NE YAPMALIDIR?

Sigortası düşük gösterilen ya da sigortası asgari ücret üzerinden yatırılan işçi için iki yol bulunur. Birincisi sigortası yatırılan kuruma yapılacak olan şikayettir. İkincisi ise, işçinin haklı nedenle iş akdini feshetmesidir. İş Kanunu 24. Maddesinde çalışanın hangi hallerde iş sözleşmesini feshedebileceği belirtilmiştir. Haklı nedenle iş sözleşmesinin feshi gerekçelerinden biri de çalışanın sigortasının düşük gösterilmesi olmaktadır.

İşyerinde maaşın bir kısmının bankadan verilmesi geri kalan kısmının ise elden ödenmesi, işverenin sigorta primini eksik yatırması gibi bir davranışın olduğunu ortaya koyar. Bu durumda işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek işverenden kıdem tazminatını alabilir.

ÇALIŞANA ÖDENEN ÜCRETİN BİR KISMININ ELDEN VERİLMESİNİN İŞVEREN VE ÇALIŞAN YÖNÜ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Türkiye genelinde en az beş (beş dahil) işçi çalıştıran işverenlerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü istihkakın, “Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelik” uyarınca banka aracılığıyla ödenmesi zorunludur.

Uygulamada bazı işverenlerin maliyetlerden kaçınmak için çalıştırdığı işçinin ücretini bir kısmını banka hesabına yatırılırken bir kısmını ise nakit olarak ödemektedir. Çalışan açısından eline geçen ücret değişmemekte ise de işçinin sigorta primi eksik bildirilmiş olduğundan;

Hastalık, analık iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde alacağı geçici ya da sürekli iş göremezlik gelirleri,

İşsizlik ödeneği ve kısa çalışma ödeneği gibi destekler,

Yaşlılık aylığı,

Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve yıllık izin ücreti,

Vefat etmesi halinde hak sahiplerine bağlanacak ölüm geliri veya ölüm aylığı,

hak etmiş olduğu ücretten daha az olacaktır.

Kamu kurumlarınca yapılacak denetimlerde ya da işçi tarafından açılacak alacak/tespit davalarında çalışanların ücretlerinin gerçek ücret üzerinden bildirilmediğinin tespit edilmesi halinde ise,

İşverenin elden ücret ödediği her bir ay için işyerine iki asgari ücret tutarından idari para cezası uygulanacak,

Durum denetim sonucu tespit edilmesi halinde ücret bordroları ve işletmenin tutmuş olduğu yevmiye defteri geçersiz sayılacak ve her bir geçersizlik hali için işyerine yarım asgari ücret tutarında (12 asgari ücret tutarını geçemez) idari para cezası uygulanacak,

İşçilere elden ödeme yapıldığının tespit edildiği yıllar için işyerinin almış olduğu “Asgari Ücret Desteği” iptal edilecek ve ilgili tutarlar yasal faizi ile SGK’ya geri iade edilecek,

İşveren, eksik bildirdiği prim ve vergileri gecikme zammı ile birlikte ilgili Kurumlara ödemek zorunda kalacak,

Nakit olarak ödenen ücretin ödenmediği iddiası sonrası çalışana yeniden ücret ödenmesi söz konusu olabilecektir.

Bu sonuçlar göz önüne alındığında ücretin elden ödenmesi işçi açısından önemli hak kayıplarına sebebiyet verirken işveren açısından da ciddi risk oluşturmaktadır.