İŞÇİNİN ÇALIŞMA KOŞULLARINDA ESASLI DEĞİŞİKLİK NEDİR? İŞÇİNİN KONUMUNUN DÜŞÜRÜLMESİ NE DEMEKTİR?

Esaslı değişiklik ifadesi 4857 sayılı İş Kanunu’nun Çalışma koşullarında değişiklik ve iş sözleşmesinin feshi başlıklı 22.maddesinde geçmektedir. Fakat aynı maddede işçinin çalışma koşullarında gerçekleşen esaslı değişikliklerin neler olabileceğine dair kanun koyucu tarafından bir tanımlama yapılmamıştır.

İşçinin çalışma koşullarında yapılan somut değişikliğin esaslı olup olmadığını tespit edebilmek için her somut durumun ve yapılan değişikliğin özelliklerinin dikkate alınması gerekir. Doğru bir değerlendirilme yapılabilmesi ve bu doğrultuda hareket edilebilmesi adına çalışma koşullarınızda sizi ve işinizi etkileyen, memnun olmadığınız ve izniniz alınmadan yapılan değişiklikler ile karşı karşıya kaldığınız an hukuki nitelendirme ve süreç takibi açısında bir avukata danışmanız yararınıza olacaktır.

İşçinin konumunun düşürülmesi ise işveren ile işçi arasındaki iş ilişkisi başladığı esnada üzerinde anlaşılan pozisyon ve görev tanımının değiştirilmesi, işçinin iş ortamında daha alt seviyede bir pozisyona getirilmesi ve bu çerçevede görevlerinin ve çalışma koşullarının değişikliğe uğraması anlamına gelir.

İŞÇİNİN KONUMUNUN DÜŞÜRÜLMESİ

İşçinin konumunun düşürülmesi, çalışma hayatında sık karşılaşılan bir durumdur. Bu durum kimi zaman hukuka uygun iken çoğu zaman hukuka aykırı yapılır. İşçiye şu anki pozisyonundan farklı bir pozisyonda görev ve iş verilmesi ve buna bağlı olarak işçi ve işveren arasındaki memnuniyetsizlik İş Kanunu’na göre her somut olay özelinde değerlendirilerek karara bağlanır.

Yazımızda işçinin konumunun düşürülmesi meselesinin hukuki zeminine, sonuçlarına ve usulüne değineceğiz. İşçi ve işverenin bu tür bir durumda ne gibi haklara sahip olduğundan bahsedeceğiz. Önemi nedeniyle dikkatli okumanızı öneririz.

İŞÇİNİN KONUMUNUN DÜŞÜRÜLMESİ NEDİR?

İşçinin konumunun düşürülmesi, işçiye başlangıçta verilen mevki-görevden daha aşağı bir mevki-iş verilmesi anlamına gelir. Bu tür bir değişikliğin hukuki niteliği çalışma koşullarında esaslı değişikliktir. Dolayısıyla bu usule uygun yapılmalıdır.

İşçi ve işveren aralarında yapmış olduğu iş sözleşmesi ile işçinin yapacağı işi, görevin tanımı, kapsamı, çalışma koşulları gibi konular hüküm altına alınır. Sözleşmenin her iki tarafının da rızasıyla bu koşullar belirlenir. Bu nedenle iş sözleşmesinde bu hükümlere ilişkin esaslı değişiklikler de yine sözleşmenin taraflarının yazılı rızası ile gerçekleştirilmelidir.

İşçinin konumunun düşürülmesi nedir, ne gibi sonuçlar doğar denildiği zaman İş Kanunu madde 22’ye bakılmalıdır.

İşçinin iş sözleşmesinde belirtilen yükümlülükleri aşan, çalışma koşullar değiştirilerek işçi aleyhine bir durum yaratan, işçi-işveren arasındaki menfaat dengesini bozacak nitelikteki sözleşme değişiklikleri esaslı değişikliklerdir.

Bir değişikliğin esaslı olup olmadığını tespit edebilmek için her somut olayın özelliklerine bakmak gerekir. Dolayısıyla böyle bir durumla karşı karşıya kalındığında somut olay özelinde bir değerlendirme yapılmalıdır. Gerektiğinde hukuki durumun nitelendirilmesinde bir avukata danışmakta fayda vardır.

İŞÇİNİN KONUMUNUN DÜŞÜRÜLMESİ ŞARTLARI

İşveren işçinin konumunu düşürmek istediğinde ve dolayısıyla çalışma koşullarında esaslı bir değişiklik yapmak istediğinde kanunda belirtilen prosedüre uyması gerekir. Aksi halde yapılan değişiklik kanuna aykırı olacaktır ve işçinin talep edeceği ciddi haklar doğacaktır.

Aşağıdaki prosedüre uyulduğu taktirde işçinin konumu düşürülebilecektir:

İşveren, işçinin konumunun değiştirileceğine ilişkin işçiye yazılı bildirim bulunmak zorundadır.

Bu bildirim üzerine işçi 6 iş günü içerisinde yapılacak olan konum değişikliğini kabul etmelidir.

İşçinin kabul beyanı yazılı olmak zorundadır.

İşveren yazılı bildirim şartına uymaz ya da işçi 6 iş günü içerisinde değişikliği kabul etmez ise işçinin konumunun düşürülmesine ilişkin esaslı değişiklik geçerli olmaz.

İŞÇİ KONUM DÜŞÜRÜLMESİNİ KABUL ETMEZSE İŞVEREN NE YAPABİLİR?

İşçi yapılacak değişikliği kabul etmek zorunda değildir. Ancak yapılacak olan değişikliğin işçi tarafından kabul edilmez ise işveren işçiyi işten çıkarabilir.

Bu durumda işveren işçinin tazminat haklarını ödemelidir. Ayrıca bazı durumlarda ikale sözleşmesi yaparak işe iade davası açmasının önüne de geçebilir.

Böyle bir durumda işten çıkarılan işçinin hakları ihlal edilmemelidir. İşveren de bu yükümlülüğüne aykırı davranmaması gerektiğinden her iki tarafın da mağduriyet yaşamaması için hukuki yardım alınması daha sağlıklı olacaktır.

KONUMU DÜŞÜRÜLEN İŞÇİNİN HAKLARI

İşçinin çalışma koşullarındaki bu esaslı değişikliği kabul mecburiyeti yoktur. İşçi kendisine yazılı olarak yapılan konum düşürülme bildirimini 6 iş günü içerisinde yazılı ve açık şekilde onaylamaz ise kabul etmemiş sayılır. İşçinin değişikliğe sessiz kalması, susması veya zorunlu kaldığı için çalışmaya devam etmesi değişikliği kabul ettiği anlamına gelmez.

Eğer yukarıda bahsedilen şartlara uyulmadan bir değişiklik yapılarak işçinin konumu düşürülmüşse işçi haklı nedenle fesih hakkına sahip olur. Bu hakkını kullanmak isteyen işçi istifa ederek kıdem tazminatı ve ödenmeyen diğer haklarını da alabilir. Örneğin ödenmemiş ücret, yıllık izin, fazla mesai, agi vs. ödemelerini talep edebilir.

İşçinin değişikliği kabul etmedikten sonra işveren tarafından işten çıkarılması durumunda bir diğer hakkı şartları varsa (6 ay kıdem, 30 işçi) işe iade davası açmak olacaktır.

İŞ SÖZLEŞMESİNDE İŞÇİNİN KONUMUNUN DÜŞÜRÜLEBİLECEĞİ YAZIYORSA

Çoğu zaman uygulamada işverenlerin tek taraflı olarak işçinin şartlarının ağırlaştırılabileceğine ilişkin hükümleri sözleşmeye ekledikleri görülmektedir. İşçiler de işi kaybetmemek adına kendi aleyhlerine hüküm içermesine rağmen sözleşmeyi kabul ettiği görülmektedir.

İşverenin böyle bir hakkı iş sözleşmesinde saklı tutması halinde işverenin işçinin konumunu düşürebileceğine ilişkin sözleşme hükümleri çoğu zaman hakim tarafından geçersiz sayılmaktadır.

Her ne kadar işverenin yönetim hakkı kapsamında böyle bir değişiklik yapma hakkı bulunsa da söz konusu değişiklik eğer (işçinin konumunun düşürülmesi gibi) esaslı bir değişiklik ise sözleşmedeki yetkiyi aşar. Yani sözleşmede yazan şey her zaman işvereni korumaz.

Görüldüğü üzere her somut olay için ayrı bir değerlendirme yapılmaktadır. Bazı durumlarda iş sözleşmesinde böyle bir hüküm bulunabilirken bazı durumlarda ise böyle bir hüküm geçersiz kabul edilmektedir. Daha sağlıklı sonuç elde etmek için hukuki yardım almak daha yararlı olacaktır.

İŞÇİNİN HAKLI SEBEPLE FESHİ

İşçi yukarıdaki şartları sağlamamış, yazılı bir kabul bildirimde bulunmadan işvernin elinin güçlülüğü ve kendisinin çalışma zorunluluğu nedeniyle esaslı değişiklik koşullarında ve düşürülmüş bir konumda işe devam etmiş ise, işçinin iş sözleşmesini haklı bir sebeple fesih hakkı saklıdır. Böyle bir durumla karşı karşıya kalan işçi de herhangi bir hak kaybı yaşamamak adına iş hukuku ile ilgilenen bir avukata danışmalıdır.