İHBAR SÜRESİ NEDİR?

İhbar süresi; işçi ve işverenin kişi özgürlüğü ilkesine uygun olarak bazı koşullarla süresi belirsiz sözleşmeye sınırsız bir süre bağlı kalmalarının önlenmesi amacı taşır.

Belirsiz süreli iş sözleşmesi, işçi veya işverenin tek taraflı bir irade beyanı olan fesih bildirimi ile sona erdirilebilir. Fesih bildirimi için öngörülen sürelere “ihbar süresi” denmektedir.

Fesih bildirimi “süreli fesih bildirimi” ve “süresiz (derhal) fesih bildirimi” olmak üzere ikiye ayrılır. İşçi veya işveren tarafından süreli fesih bildiriminde bulunma hakkı İş Kanunu’nda öngörülen zaman diliminde kullanılmalıdır.

İHBAR SÜRESİ ÖZELLİKLERİ

İhbar süresi, kural olarak belirsiz süreli iş sözleşmeleri için söz konusudur. Belirli süreli iş sözleşmeleri süreli fesih bildirimiyle sona erdirilmez.

BK m. 430/3 ile istisnai bir hüküm öngörülmüştür. Belirli süreli iş sözleşmesinin 10 yıldan fazla bir süre için yapılması halinde taraflar, sürenin bitiminden sonra 6 aylık ihbar süresi içinde fesih bildiriminde bulunabilir.

İş Kanunu m. 17 hükmünde ihbar süreleri 2, 4, 6, 8 hafta olarak belirlenmiştir.

Kanundaki süreler asgaridir. Bu nedenle süreler, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleriyle arttırılabilir. Yargıtay’a göre nispi emredicilik nedeniyle artırılan süreler işçi yararına olarak uygulanır.

İş Kanunu m. 17/5 hükmünde işverene, ihbar süresine ait ücretin peşin ödenerek işçinin derhal çıkarılabilme imkanı tanınır.

Kanunda öngörülen ihbar sürelerine uymadan işi terk eden işçi ya da aynı şekilde işine son verilen işçinin işine son veren işveren, ihbar süresine ilişkin ücret tutarını tazminat olarak ödemek zorundadır. İş Kanunu m. 17/4 hükmüne göre bu tazminata “ihbar tazminatı” denir.

İHBAR SÜRESİ KURALLARI

İhbar süresi ilgili temel ilkeler 4857 sayılı İş Kanununun 17. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre:

Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir.

İş sözleşmeleri;

İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,

İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,

İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,

İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra,

feshedilmiş sayılır. Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir.

Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.

İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir.

Maddeden de görüleceği üzere ihbar süresi belirsiz süreli iş sözleşmeleri için söz konusudur. Belirli süreli iş sözleşmeleri süreli fesih bildirimiyle sona erdirilmez. İhbar süresi işçinin çalışma süresine göre sırasıyla 2, 4, 6, 8 hafta olarak belirlenmiştir. Bu süreler sözleşme ile işçi yararına olacak şekilde arttırılabilir. Yargıtay’a göre nispi emredicilik nedeniyle artırılan süreler işçi yararına olarak uygulanır. İşverenin, ihbar süresine ait ücreti peşin ödeyerek işçiyi derhal çıkarama hakkı vardır. İhbar süresine uymadan işten çıkan işçi ya da aynı şekilde işçiyi çıkaran işveren ihbar süresine ilişkin ücret tutarını tazminat olarak ödemek zorundadır. Bu tazminata “ihbar tazminatı” denilmektedir.

İHBAR TAZMİNAT SÜRELERİ

İş Kanunu’nda işçilerin çalışmış olduğu sürelere göre bildirimden sonra sözleşmelerin sona ermesine kadar geçecek olan “ihbar süreleri” gösterilmiştir. İşçinin işyerinde kıdemi arttıkça ihbar sürelerinin artacağı kabul edilmiştir.

İş Kanunu m. 17/2’ye göre ihbar süresi;

• İşi 6 aydan az sürmüş olan işçi için 2 hafta (14 gün),
• İşi 6 aydan 1,5 yıla kadar sürmüş olan işçi için 4 hafta (28 gün),
• İşi 1,5 yıldan 3 yıla kadar sürmüş olan işçi için 6 hafta (42 gün),
• İşi 3 yıldan fazla sürmüş olan işçi için 8 hafta (56 gün)

olarak belirlenmiştir. Bu sürelere uymayan ihbar tazminatı öder.

İHBAR SÜRESİ HESAPLAMASI

İhbar süresi işçi veya işveren tarafından fesihin yapılacağının bildirildiği günün başlar. İhbar süresinde hafta tatilleri, resmi ve genel tatiller ihbar süresinin içinde sayılır. İhbar süresi fesih bildiriminin ulaştığı tarihte işlemeye başlar ve aynı isimli günde sonuç doğurur. Örneğin

6 aydan az çalışan işçi için en az 2 hafta öncesinden bildirim yapılmalıdır. Bir başka ifadeyle bildirim işçiye varmasından 2 hafta sonra sonuç doğuracaktır. Söz gelimi bildirim Perşembe günü işçiye varmışsa 2 hafta sonraki Perşembe günü iş sözleşmesi feshedilmiş olacaktır.

3 yıldan fazla çalışan işçi için en az 8 hafta öncesinden bildirim yapılmalıdır. Bir başka ifadeyle bildirim işçiye varmasından 8 hafta sonra sonuç doğuracaktır. Söz gelimi bildirim Salı günü işçiye varmışsa 8 hafta sonraki Perşembe günü iş sözleşmesi feshedilmiş olacaktır.

Bildirim işçinin raporlu olduğu sürede yapılmışsa fesih rapor bitimi sonrasında gerçekleşir. Kanunda belirtilen bildirim süreleri kısaltılmaz, ancak her iki taraf için aynı olacak şekilde uzatılabilir. Sözleşmede bildirim için taraflara göre farklı süreler öngörülmüşse daha uzun olan süre uygulanacaktır. Sözleşme ile Kanunda belirlenenden daha kısa bir süre belirlenmişse, Kanundaki asgari süreler geçerli olur.

İHBAR SÜRESİ NASIL İŞLER?

İhbar süreleri, fesih bildiriminin karşı tarafa varmasından başlayarak hesap olunur.

Haftaların hesaplanmasında TBK m. 92/2 hükmü uygulanır. Buna göre haftanın hangi gününde fesih bildirimi yapılmışsa son haftanın feshin yapıldığı güne ismen uyan gününde sözleşme sona erer.

Yargıtay’a göre işveren işçinin raporlu olduğu süre içinde fesih bildiriminde bulunduğu takdirde rapor süresi içinde fesih bildirimi hukuki sonuç doğurmaz. Dolayısıyla fesih, rapor süresinin bitiminde gerçekleşmiş olur.

TBK m. 432/5 hükmü gereği ihbar sürelerinin sözleşme ile uzatıldığı durumlarda, her iki taraf için de aynı olması zorunludur. Sözleşmede farklı süreler öngörülmüş ise her iki tarafa da uzun olan süre uygulanır.

Taraflar arasında kararlaştırılan süre, yasal sürenin altında ise Kanundaki asgari süre uygulanır.

2 HAFTALIK İHBAR SÜRESİ KAÇ GÜN?

İşyerinde kıdemi 6 aydan az olan işçi için ihbar süresi 2 haftadır. İhbar süresi, fesih bildiriminin işçiye varmasıyla başlayacaktır. Dolayısıyla ihbar süresi fesih bildiriminin işçiye vardığı andan itibaren 14 gündür.

İHBAR SÜRESİNDE İŞ ARAMA İZNİ VAR MIDIR?

İş sözleşmesinin feshi üzerine kendisine tanınan ihbar süresi içinde işçinin bir yandan çalışıp bir yandan da iş aramasının güçlüğü dikkate alındığında bu sürede yeni bir iş bulması için kendisine izin verilmesinin gerekliliği bir ihtiyaç olarak ortaya çıkar.

İş Kanunu m. 27’ye göre ister işçi ister işveren fesih bildiriminde bulunsun işveren, ihbar süresi içinde işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini vermek zorundadır.

İşveren, iş arama izni nedeniyle işçinin ücretinden kesinti yapamaz.  İhbar tazminatının peşin ödenmesi halinde iş arama izni söz konusu değildir.

İş arama izni, çalışma saatleri içinde verilir. İş arama izni, günde 2 saatten az olması mümkün değildir. İşçi dilediği takdirde, işverene bildirmek şartıyla iş arama izinlerini birleştirerek topluca kullanabilir.

İş Kanunu m. 27/2’ye göre işveren, yeni iş arama izni vermez ya da eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir. İşveren bu süre zarfında işçiyi çalıştırırsa ücrete ilaveten çalıştırdığı sürenin ücretini %100 zamlı öder.

Yargıtay’a göre hafta tatili, bayram ve genel tatili izinlerinin kullanıldığı günler için işverenin iş arama izni verme zorunluluğu yoktur. Dolayısıyla işçi bu günler için ayrıca iş arama izni ücretine hak kazanmaz.

Yargıtay’a göre, yeni bir iş bulduğu bilinen işçiye de iş arama izni verilmesi gerektiği görüşündedir.

İş arama izninin kullandırıldığının ispatı işveren üzerindedir. İşçi hakları bunu gerektirir.

4 HAFTA İHBAR SÜRESİ İŞ ARAMA İZNİ KAÇ GÜN?

• İşyerinde kıdemi 6 aydan uzun ancak 1,5 yıldan kısa süreli olan işçiler için ihbar süresi 4 hafta ve gün hesabı üzerinden 28 gündür.
• İş arama izni her halükârda günde en az 2 saat olacak şekilde verilmektedir.
• İş arama izni hesaplanırken gün üzerinden ihbar süresi belirlenerek 2 ile çarpılır.
• İş Arama İzni (Saat) = İhbar Süresi (Gün) x 2

Buna göre; iş arama izni,

• 2 hafta ihbar süresi bulunan işçi için en az 28 saat,
• 4 hafta ihbar süresi bulunan işçi için en az 56 saat,
• 6 hafta ihbar süresi bulunan işçi için en az 84 saat,
• 8 hafta ihbar süresi bulunan işçi için en az 112 saat

olmak zorundadır.

İHBAR SÜRESİ ÇALIŞMAK ZORUNLU MU?

İhbar süresinde iş ilişkisi devam etmekte olduğundan işçinin iş görme borcu ortadan kalkmaz. İhbar sürelerine uyulmadan iş sözleşmesi feshedildiği takdirde hem işçi hem işveren ihbar tazminatına hak kazanmaktadır. Dolayısıyla işçi, ihbar süresi içinde iş görme edimini yerine getirmelidir.

İşçi, yalnızca iş arama izni hakkının bulunduğu günde en az 2 saat çalışmaktan muaftır. İzin hakkı bulunduğu süre zarfında çalıştırıldığı takdirde hem ücrete hem de çalışmasının karşılığı olan ücrete %100 zamlı olarak hak kazanacaktır.

İHBAR SÜRESİNDE MAAŞ ALINIYOR MU?

İhbar süresinde işçi ve işverenin yükümlülükleri devam eder. Dolayısıyla işçi, çalışmasının karşılığı olan ücrete hak kazanmaktadır.

İşçi iş arama izni kullandığı takdirde yasal izin sürelerinde de çalışıyormuş gibi ücrete hak kazanır. Zira, iş arama izni ücretli bir izindir.

İHBAR SÜRESİNİN GEÇERLİ OLMADIĞI DURUMLAR NELERDİR?

Bazı durumlarda işçi veya işveren tarafından fesihte ihbar süresinde çalışma gerekliliği yoktur. Bu durumlar;

İşçi veya işveren haklı neden ile derhal fesih hakkı kullandığında ihbar süresinde çalışma gerekliliği aranmaz,

Belirli süreli sözleşmelerde işin bitiş tarihi işçi ve işveren tarafından en baştan bilindiği için ani bir sonlanma durumu olmadığından ihbar süresi bulunmaz,

Kanun kapsamında evlenen kadınların evlendikten sonra 1 yıl içerisinde işten ayrılma hakkı bulunur ve bu süre içinde işten ayrılmak istediğinde ihbar süresi çalışma zorunluluğu bulunmaz,

Emeklilik ve askerlik şartları oluştuğunda ihbar süresi ihbar süresi bulunmamaktadır.

İHBAR SÜRESİ ÖDENİR Mİ?

İhbar sürelerine uymadan işi terk eden işçi ya da işçinin işine son veren işveren, ihbar sürelerine ilişkin ücret tutarını “ihbar tazminatı” olarak ödemek zorundadır.

İhbar tazminatının doğumu için ihbar sürelerine uyulmadan sözleşmenin feshedildiğinin ispatı gerekir. Ayrıca zararın ispatlanmasına gerek yoktur.

İhbar tazminatının hesaplanmasında, çıplak ücrete ek olarak işçiye sağlanmış olan para ve parayla ölçülmesi mümkün olan menfaatler de göz önünde bulundurulur.

İhbar tazminatı, ihbar süresine ilişkin gün sayısı ile kıdem tazminatına esas tutulan bir günlük ücretin (giydirilmiş ücret) çarpılmasıyla hesaplanır.

İSTİFA EDİNCE İHBAR SÜRESİ ZORUNLU MU?

İşçi, haklı bir nedene dayanmaksızın istifa ettiği takdirde ihbar sürelerine uymak zorundadır.

Yargıtay’a göre istifa edenlerin ihbar süresi içinde, fesih bildiriminde bulunmaksızın ayrılması halinde işverence istenmediği ve bunun işyerinde bir iş şartına dönüştüğü anlaşıldığından işçinin ihbar süresine uymadan ayrılmasında tazminat ödeme zorunluluğu bulunmaz.

İŞÇİ KENDİ İSTİFA EDERSE İHBAR SÜRESİ NE KADAR?

İhbar süresi hem işçi hem de işveren için düzenlenmiş olduğundan istifa eden bir işçi bakımından ihbar süresi İş Kanunu m. 17/2’ye göre

• İşi 6 aydan az sürmüş olan işçi için 2 hafta,
• İşi 6 aydan 1,5 yıla kadar sürmüş olan işçi için 4 hafta,
• İşi 1,5 yıldan 3 yıla kadar sürmüş olan işçi için 6 hafta,
• İşi 3 yıldan fazla sürmüş olan işçi için 8 hafta,

olarak belirlenmiştir.

HANGİ DURUMLARDA İHBAR SÜRESİ OLMAZ?

• Belirli süreli iş sözleşmelerinde ihbar süresi geçerli değildir.
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 1997/16463 E., 1997/20047 K. sayılı kararı uyarınca emeklilik, askerlik ya da evlenme sonucu iş sözleşmesinin sona erdiği durumlarda ihbar süresi aranmaz.
• İşçinin ölümü halinde ihbar süresi aranmaz.
• İş Kanunu m. 24 ile düzenlenen işçinin haklı nedenle fesih hallerinde ihbar süresi aranmaz.
• İş Kanunu m. 25 ile düzenlenen işverenin haklı nedenle fesih hallerinde ihbar süresi aranmaz.