Bedelli askerlik yapmak isteyenlerin işten ayrılması gerekli olduğunda kıdem tazminatı alıp alamayacağı merak edilenler arasında yer alır. İş Hukuku kapsamında işçi ve işvereni ilgilendiren hak ve yükümlülükler  düzenlenir.

Taraflar arasında çalışma barışının sağlanması için İş Hukuku’na ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kapsamda işçi ve işveren arasında düzenlenen iş akdine bağlı olarak koşulları sağlayan işçinin kıdem tazminatı alma hakkı da doğar. Kıdem tazminatı alma koşulları ise kanunda açıkça yer verilen bir konudur.

Bedelli Askerlikte Kıdem Tazminatı Ödenir Mi?

4857 sayılı İş Kanunu gereği muvazzaf yani zorumlu askerlik görevi nedeniyle işten ayrılan işçiler koşulları sağlamaları halinde kıdem tazminatına hak kazanırlar. Son dönemlerde ise muvazzaf askerlikle ilgili bir takım gelişmeler yaşanmış ve bedelli askerliğe ilişkin bir takım düzenlemeler yapılmıştır.

03.08.2018 tarihinde yapılan bedelli askerlik düzenlemesinin de yer aldığı Askerlik Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 663 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname‘de (KHK) Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun uyarınca bedelli askerlik temel eğitimi süresince işçilerin ücretsiz izinli sayılacaklarını düzenlemişti. Ancak Asker Alma Kanunu‘nda yapılan değişiklikler ile bedelli askerlik artık kalıcı hale getirildi. KHK ile getirilen bedelli askerlik düzenlemesinde 21 günlük ücretsiz izin süresi düzenlenmişken kanun değişikliği ile 1 ay olan temel eğitim süresinin tamamlanmasını ön gören bedelli askerlik süresi hakkında ücretsiz izinle ilgili bir belirleme söz konusu olmamıştır. Bu durumda süresi 28 gün olarak belirlenen bedelli askerlik için işten ayrılan kişi muvazzaf askerlik görevini ifa etmiş sayılacağından işten bu nedenle ayrılması halinde 1 yıllık hizmet süresini doldurmuşsa kıdem tazminatına hak kazanacaktır.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı işçilik alacaklarından biridir. İş sözleşmesi kapsamında çalışan işçinin bir yıl ve daha uzun süreli olarak çalıştığı iş yerinden kendi isteği dışında çıkarılması halinde kıdem tazminatı alma hakkı bulunur.

Kıdem tazminatı hesaplanırken işçinin brüt ücreti ve kıdemi dikkate alınır. Bunun yanı sıra işçinin sigortalı olduğu süre de göz önünde bulundurulmak zorundadır. Hesaplama sırasında işçinin aldığı son ücret dikkate alınmaktadır.

İşçinin çalışma biçimi parça başı, götürü ya da yüzde usulü olduğunda da hesaplama sırasında son bir yıllık sürede ödenmiş olan ücret o sürede kaç gün çalışılmış ise o gün sayısına bölünür. Bu durumda elde edilen sonuç ortalama ücreti verir.

Kıdem tazminatının verilme amacı işçinin sadakatle bir iş yerinde çalışmasının sonucunda ortaya çıkan yıpranma payının giderilmesidir. İşçinin kıdem tazminatı aracılığı ile geleceğinin de güvence altına alınmaya çalışılması İş Hukuku kapsamında düzenlenen bir konudur.

Kıdem tazminatı hizmet sözleşmesi sona erdiğinde bir yıl ve daha fazla süreyle çalışan işçilere ödenir. Hizmet sözleşmesi haksız bir nedene dayanılarak işveren tarafından feshedildiğinde koşullar varsa işçiye kıdem tazminatı ödenir.

1475 sayılı İş Kanunu 14. Maddesi uyarınca iş akdi sonlanan işçi veya yasal mirasçıları kıdem tazminatını alabilir. Kanunda belirtilmiş olan asgari süre dolduğunda ve iş sözleşmesinin kanunda ön görülen sebeplerle sonlanması halinde işçi kıdem tazminatı alabilir.

Kıdem tazminatı dava açma zamanaşımı süresi 5 yıl olurken dava öncesinde arabuluculuk kurumundan yararlanılması zorunlu tutulmaktadır.

01.09.1971 tarihi itibarı ile yürürlüğe giren 1475 sayılı İş Kanunu 10 Haziran 2003 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan 4857 sayılı İş Kanunu ile yürürlükten kaldırılmıştır.

4857 sayılı İş Kanunu uyarınca çalışma yaşamı yeni bir anlayışla yeniden yapılandırılmıştır. İş Kanunu kapsamında işçinin emeğinin korunması amaçlanırken tarafların karşılıklı olarak hakları güvence altına alınmalıdır. Çalışma barışının sağlanması için İş Kanunu’na ihtiyaç duyulur.

Zorunlu Askerlik Sebebi ile İşten Ayrılma

Muvazzaf askerlik olarak da bilinen zorunlu askerlik, belirli bir yaşa gelmiş olan her erkek Türk vatandaşının yerine getirmesi gereken bir görevdir. İşçi muvazzaf askerlik sebebi ile silah altına alınacağı zaman 4857 sayılı İş Kanunu 31. Madde uyarınca hareket edilir.

İşçi zorunlu askerlik sebebi ile işten ayrıldığında kıdem tazminatı da ödenmek zorundadır. İşçiye kıdem tazminatının ödenmemesi durumunda işçinin yasal haklarından yararlanması mümkün olur. Bu durumda işçi öncelikle arabuluculuk kurumuna başvurur. Anlaşmanın sağlanamadığı durumlarda ise kıdem tazminatı davası açarak süreci takip eder.

İşçi işten ayrılıp askerliğini yaptıktan sonra yeniden eski işine dönmek istediğinde işverene yazılı usulde başvuru yapması gerekir. İki ay içinde yapılması gereken bu müracaatın ardından işçi işe alınmadığı takdirde 3 aylık maaşı nispetinde tazminat ödenir.

Bedelli Askerlik Sebebi ile İşten Ayrılma

Bedelli askerlik yapmak için işten ayrılan işçi çalıştığı yerde bir yıl ve daha uzun süreli olarak çalışmışsa ve iş sözleşmesini bedelli askerlik için feshetmişse kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçi de zorunlu askerlikteki gibi kıdem tazminatını alabilir.

İşçinin kıdem tazminatı almaya hak kazanması için İş Kanununda belirtilen koşulları sağlamış olması gerekirken iş yerinde en az bir yıldır çalışıyor olması bu şartlardan biridir.

Bunun yanı sıra son dönemdeki verilmiş olan yargı kararları incelendiğinde işçi bedelli askerlik sebebi ile ücretsiz izin kullandığı takdirde kıdem tazminatına hak kazanamamaktadır.

7146 sayılı Askerlik Kanunu’nun yanı sıra diğer bazı kanunlar ve 663 sayılı kanun hükmünde kararnamede değişiklik yapılmasına dair kanun aracılığı ile yapılan düzenleme uyarınca 1111 sayılı Askerlik Kanunu’na geçici 55. Madde eklenmiştir.

Bu kapsamda işçi, temel askerlik eğitimi devam ederken ücretsiz izinli sayılmaktadır. İşçi bedelli askerlik nedeni ile iş sözleşmesini feshederse kendisine kıdem tazminatı ödenir. Düzenleme işçiye iki seçenek sunmaktadır. İşçi iş sözleşmesini askıya alabileceği gibi iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatı alma hakkını da kullanabilmektedir.

Askerlik Dönüşü İşçinin Aynı İşe Başlaması

İşçi askeri görevi sebebi ile işten ayrıldığında ve bu görevi sona erdiği takdirde iki ay içinde işe girmek istediğini işverene yazılı olarak iletir. İşveren işçiyi aynı işe ya da benzeri işlerde boş pozisyon varsa oraya almak zorundadır.

Aranan şartların varlığına rağmen işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünden kaçındığı takdirde işe girme talebinde bulunan eski işçiye 3 aylık tazminat ödemekle yükümlü olur. Her tür askerlik görevini yerine getiren işçiler bu haktan yararlanabilmektedir.

İşçi askerlik görevini tamamladıktan sonra işe alınmadığı takdirde işe iade davası açma hakkı bulunmamaktadır. İş Kanunu 18. Madde ve devamındaki maddeler uyarınca aynı zamanda da yüksek mahkeme kararlarına göz atıldığında işçinin işe iade davası açamadığı ve iş güvencesinden yararlanamadığı anlaşılmaktadır. Bunun sebebi ise iş sözleşmesinin askerlik sebebi ile sonlandırılmış olmasıdır.

Bedelli Askerlik Sebebi ile İşten Ayrılan İşçi Hakları

7146 sayılı Bedelli Askerlik Kanunu uyarınca 2018 yılında bedelli askerlik hükümlerinden yararlanan başvuru sahiplerinin temel askerlik eğitimleri süresi içinde çalıştıkları iş yerlerinde ücretsiz izinli sayılacakları hükmü kabul edilmiştir.

Bu hüküm kapsamında kanundan kaynaklanan askıda kalma durumu ortaya çıkarken işçi iş görme borcu yönünden işveren de ücret ödeme borcu açısından askıda kalma durumu ile karşılaşır.

26.06.2019 tarihinde 7179 sayılı kanunun 9. Maddesi uyarınca bedelli askerlik kanununda yapılan güncellemeler söz konusu olmuştur. Temel askerlik süresinin bir ay olarak belirlendiği bu yeni düzenleme uyarınca da bedelli askerlik ücretini peşin ödeyen ve bir aylık süreyle askerlik hizmetini yerine getirenler askerlik görevini yapmış sayılacaktır.

Yeni düzenleme kapsamında da askerlik görevini bedelli olarak yapanlar için izinli sayılacaklarına yönelik bir düzenleme bulunmamaktadır. Yeni düzenleme uyarınca işçinin bedelli askerlik görevini yerine getirmek için işten ayrılması durumunda kıdem tazminatı alma hakkı kazanacağı yönündeki görüş öne çıkar.

Sıkça Sorulan Sorular

Bedelli Askerlikte Kıdem Tazminatı Ödenir mi?

Bedelli askerlik yapmak için sözleşmesini fesheden işçiye bir yıl ve daha uzun süreli olarak aynı iş yerinde çalışıyor olması durumunda kıdem tazminatı ödenir. İşçinin ücretsiz izin kullanması halinde ise kıdem tazminatı ödenmemektedir.

Kıdem Tazminatı Nedir?

İşçinin özveriyle çalışmasına bağlı olarak ortaya çıkan yıpranma payının telafi edilmesi için İş Kanunu uyarınca belirlenmiş olan işçi alacaklarından biri de kıdem tazminatıdır. Bu tazminat kanunda öngörülen koşullar sağlandığında alınabilir. İşçinin işyerinde bir yıl ve daha uzun süreli olarak çalışması halinde ve koşullar sağlanmışsa kıdem tazminatı alınabilmektedir.

Askere Giden İşçi, Askerlik Dönüşü İşe Başlayabilir Mi?

Muvazzaf askerlik görevi için işten ayrılan işçi, askerlik dönüşü işine başlama hakkına sahiptir. Bu husus, İş Kanunu’nun 31. Maddesi’nde düzenlenmiştir. Askeri görev için işinden ayrılan işçiler, bu görevin sona ermesinden başlayarak 2 ay içinde işe başlatılmalıdır. Ancak yukarıda belirttiğimiz gibi bedelli askerlik nedeniyle işçinin seçimlik hakkı bulunmaktadır. Buna göre işçi bedelli askerlik süresince ücretsiz izinde sayılabilecektir ya da kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilecektir. İşçi ücretsiz izinde sayılmayı talep etmesine ve işe devam etmek istemesine rağmen askerlik nedeniyle işten çıkışı yapılarak işe yeniden başlatılmayan işçinin 31. maddedeki hakkını kullanma ve tazminat talep etme hakkı olacaktır.

Bedelli Askere Gidenler Kıdem Tazminatı Almak Yerine Ücretsiz İzin Kullanabilir

1111 sayılı Kanun’un 55. Maddesine göre iş sözleşmesi, bedelli askerlik süresince askıda kalmaktadır. Kanun hükmüne göre işçi, askerlik boyunca ücretsiz izinli sayılacaktır. Bunun sonucunda ise bedelli askerlik yapanların iş sözleşmeleri, bu süre boyunca işveren tarafından sona erdirilememektir. Aynı zamanda işçi eğer sözleşmeyi feshetmez ise askerlik bitiminde, 2 ay içinde işverene başvurarak eski işine dönebilecektir. Kanun bu düzenleme ile işçilerin işsiz kalmasının önüne geçmeyi amaçlamaktadır. İşverenin, işçiyi işe başlatmaması halinde; işe iade davası veya kıdem tazminatı davası gündeme gelecektir.

Görüldüğü üzere işçilerin seçimlik hakkı bulunmaktadır. İşçi ya sözleşmeyi feshetmeden askere gidecek ve dönüşte eski işine başlayacak ya da sözleşmeyi askerlik nedeniyle feshederek, kıdem tazminatına hak kazanacaktır. İşçinin talep etmesi halinde kendisine kıdem tazminatını ödenmek zorundadır.

Bedelli Askerlik Nedeniyle İşten Ayrılan İşçinin Durumu

03.08.2018 tarihinde yapılan bedelli askerlik düzenlemesinin de yer aldığı Askerlik Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 663 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname’de (KHK) Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun uyarınca bedelli askerlik temel eğitimi esnasında işçilerin ücretsiz izinli olacakları yönünde bir düzenleme yapılmıştı.

Ancak Asker Alma Kanunu’nda yapılan düzenlemeler ve değişiklikler ile bedelli askerlik kalıcı oldu. KHK ile getirilen bedelli askerlik düzenlemesinde bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçinin 21 gün süresince ücretsiz izinde olacağı düzenlenmişken kanun değişikliği ile 1 ay olan temel eğitim süresinin tamamlanmasını ön gören bedelli askerlik süresine ilişkin ücretsiz izinle ilgili bir belirleme yapılmamıştır. Bu durumda süresi 28 gün olarak belirlenen bedelli askerlik için işten ayrılan kişi muvazzaf askerlik görevini ifa etmiş sayılacağından işten bu nedenle ayrılması halinde 1 yıllık hizmet süresini doldurmuşsa kıdem tazminatına hak kazanacaktır.

Bu yönde verilen Bölge Adliye Mahkemesi kararları ile de bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçilerin de kıdem tazminatına hak kazanacağı hususu uygulamada da kesinlik kazanmıştır. Bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçi de yine zorunlu askerlik nedeniyle ayrılma durumu gibi ihbar tazminatına hak kazanmaz. Ayrıca işsizlik maaşı için başvuru yapması halinde de askerlikte geçen süre zarfında işsizlik maaşı alamasa da askerlik dönüşü iş bulamaması halinde işsizlik maaşı almak için İşkur’a başvuru yapabilir. Buna karşılık kıdem tazminatının ödenmesi gerekecektir.